In twee kernachtige artikelen schetste NRC vorige week de actuele stand van zaken rondom het Bureau ICT-toetsing: ‘Ministerie frustreert ICT-controle’ en ‘Ministerie vindt toezichthouder ICT te kritisch’.
Deze artikelen betreffen vooral de ambtelijke worstelingen met inhoud en afhandeling van BIT-adviezen. Een perspectief dat nog ontbreekt is hoe de Kamer de BIT-adviezen waardeert en gebruikt. Die Kamerbrede waardering voor het BIT is al bij diverse gelegenheden expliciet uitgesproken. En ook waren diverse Kamerleden er als de kippen bij om dat weer eens goed duidelijk te maken. Maar the proof of the pudding is nog altijd in the eating.
Alweer enige tijd geleden schreef ik namelijk dat de Kamer serieus werk maakt van de BIT-adviezen. Inmiddels zijn er zo’n 50 adviezen bijgekomen. En dus hoog tijd voor een update! In deze blog laat ik op basis van onze BIT-kennisbank zien hoe de Tweede Kamer adviezen van het Bureau ICT-toetsing behandelt.
Hoe behandelt de Kamer BIT-adviezen?
Wie het parlementaire proces volgt weet dat de Kamer lang niet alles wat zij ontvangt kan behandelen of inhoudelijk aan de orde kan stellen. Het merendeel van de BIT-adviezen krijgt echter serieuze aandacht: hetzij door agenderen in een algemeen overleg (84%), hetzij zelfs plenair (6%). Over 24% van de adviezen worden schriftelijke vragenrondes gehouden. Hierin worden bewindspersonen gedetailleerd en vasthoudend bevraagd over zowel inhoud van het advies als de rol van BIT. In 10% van de gevallen neemt de Kamer het advies “voor kennisgeving aan”, of laat het aan de leden om het naar eigen inzicht te betrekken bij een breder overleg.
Wat is de aandacht voor adviezen in overleggen?
Het is in de werkwijze van de Kamer niet ongebruikelijk dat onderwerpen weliswaar op de agenda van een overleg komen, maar uiteindelijk niet (of slechts indirect) inhoudelijk aan de orde worden gesteld. Ook al gaat het over projecten en programma’s die ettelijke miljoenen beslaan, dit is niet vreemd in de drukke politieke agenda’s. Uit mijn analyse blijkt dat 39% van de adviezen ondanks een plek op de agenda niet aan de orde wordt gesteld – ongeacht de soms stevige inhoudelijke conclusies. Maar de cijfers laten dus ook zien dat 49% inhoudelijk aan de orde wordt gesteld, en in die gevallen is er ook nadrukkelijk discussie!
Uit die discussies blijkt ook hoezeer de Kamer het BIT waardeert. Het beeld uit de blog van enkele jaren geleden blijft overeind. Zo vraagt de Kamer een behoorlijk aantal keren om een nieuwe toets (o.a. NVWA, GrIT, PGB).
Eigenlijk vraagt ze daarmee iets waarvoor het BIT niet is opgericht, namelijk herhaalde toetsen. Zo’n herhaalde toetsing wordt gekoppeld aan een volgende mijlpaal, zoals het aangaan van verplichtingen of de definitieve keuzes over inrichting. Het BIT probeert hier natuurlijk aan te voldoen, met een nieuw proces van verantwoorden en uitleggen als gevolg. Maar dat is een mooi onderwerp voor een volgende blog.
De Kamer vraagt door over opvolging van de adviezen
Er is echter nog een belangrijk signaal dat de Kamer uitspraken van het BIT serieus neemt: ze vraagt door! In vrijwel alle gevallen wil de Kamer weten hoe het nu eigenlijk zit met de opvolging van de adviezen. En wat zijn dan de consequenties voor doorlooptijd en budget? En wordt dan ook daadwerkelijk opgeleverd wat gepland is?
Dit doorvragen zie je terug in zowel overleggen als in de schriftelijke procedures (vragenlijsten en individuele Kamervragen).
Er is wel eens discussie of de Kamer wel op dergelijk detailniveau moet spreken. Maar zolang de constatering is dat adviezen niet- of niet volledig worden opgevolgd lijkt het mij een goede zaak dat de Kamer er bovenop blijft zitten!
En elke keer weer blijkt dat openbaarmaking van de BIT-adviezen bijdraagt aan de zo vurig gewenste transparantie en het georganiseerde tegengeluid. Of zoals BIT-regel nummer 9 van de commissie Elias luidt:
“Toon aan hoe er van het begin tot het einde van een project voor gezorgd wordt dat kritiek en tegengeluiden mogelijk zijn en ter harte genomen worden. Openheid en transparantie zijn hierbij het uitgangspunt.”
Neem voor meer informatie over onze BIT-kennisbank contact op met Joeri Olierook.
Wil u meer weten over een onafhankelijke, kritische blik op uw programma of project, al-dan-niet in voorbereiding op een verwachte BIT-toetsing? Neem contact op met Ed van Doorn.