Van silo’s naar ecosystemen
Silodenken is uit, ecosysteem is het nieuwe modewoord. Het geeft de essentie weer van het transitie denken, de transitie naar een digitale maatschappij. Dit blog legt in drie afleveringen uit waarom dat van belang is, welke principes het succes bepalen en hoe je daar stappen in kunt maken. In dit eerste deel: waarom denken in ecosystemen loont.
Alles is met alles verbonden en iedereen met iedereen
De transitie naar een digitale wereld is onomkeerbaar en gaat razendsnel. Dit heeft op diverse manieren invloed op onze wereld. Als eerste op onze wereld als consument. Data uitwisseling vindt plaats via platforms, apps, apparaten die we in huis hebben, via onderwijs, bedrijven waar we werken en bedrijven waar we aankopen doen. Alles is met alles verbonden door uitwisseling van data. We kunnen daardoor gemakkelijk met elkaar communiceren en één consument kan soms meer teweegbrengen dan een groot concern. Op dezelfde manier is onze bedrijfswereld verbonden met praktijken en stakeholders binnen en buiten onze organisatie. Voorheen, in het industriële tijdperk, konden we ons bedrijf zien als spil van een markt of een maatschappelijk werkveld. Het ging er om een behoefte bij de klant te creëren die paste bij ons aanbod. Nu maakt de klant door de uitwisseling van data deel uit van ons organisatienetwerk. De klant bepaalt zelf of en hoe men ons nodig heeft. Nieuwe technologieën maken het mogelijk dat klanten met klanten afspraken maken en bijvoorbeeld de bank links laten liggen – zoals bij bitcoin transacties. Of het gedrag van klanten dwingt de markt tot het ontwikkelen van nieuwe standaarden, zoals bij het inzetten van robotics en het Internet of Things.
Data uitwisseling tussen ongelijke grootheden binnen en buiten de organisatie
We raken er steeds meer aan gewend dat we data uitwisselen met een grote diversiteit aan partijen die een rol spelen in ons persoonlijk leven en ook in de wereld van ons bedrijf. Een onderwijsorganisatie legt verantwoordelijkheid af aan de overheid over het aantal aangenomen studenten en de voortgang van de studie, wisselt gegevens uit met uitgeverijen in verband met e-learning systemen, voorziet de student van informatie over het onderwijscurriculum en de planning van lessen. Patiëntgegevens worden meer en meer gedeeld onder gezondheidsinstellingen, apotheken en behandelaars. In deze uitwisseling van data is niet de ene partij belangrijker dan de andere. Als bedrijf willen we maar al te graag die data van consumenten verzamelen om nieuwe commerciële proposities te maken. Tegelijkertijd zijn we afhankelijk van de bereidheid van die consument om data aan ons af te staan. Omgekeerd zijn klanten in de levering van diensten steeds meer afhankelijk van juiste en betrouwbare data van een leverancier.
Verticaal managen versus horizontaal samenwerken
De digitalisering maakt dat we niet meer onze organisaties kunnen indelen in business units die onafhankelijk van elkaar profit realiseren of afdelingen als ICT, HR, Marketing en Communicatie die als eilanden opereren. En ook top down managen van de uitvoering binnen deze silo’s heeft weinig zin als iedere medewerker op vele manieren – vaak buiten de bedrijfsvoorzieningen om – verbonden is met informatie van binnen en buiten de organisatie. Verticaal managen maakt plaats voor horizontaal samenwerken. We hebben de expertise van andere bedrijven en instellingen nodig en ook de feedback van de klant om onze plannen voor de toekomst waar te kunnen maken. En ook om dit plan, als dat nodig is, snel te kunnen bijstellen.
Bewust opereren in ecosystemen
Voor deze manier van samenwerken gebruiken we de metafoor van het ecosysteem. Alle partijen zijn in gelijke mate verantwoordelijk voor het geheel, alle partijen hebben een eigen rol en zijn even belangrijk (in de watercyclus is de regendruppel niet belangrijker dan de rivier.) Als er één partij tussenuit valt, verandert het resultaat als geheel of valt het ecosysteem uit elkaar.
Door de permanente uitwisseling van data zijn we met alle partijen in het systeem verbonden, vaak zonder te weten wat we uitwisselen en welke functie dat voor ons als organisatie heeft. We bewegen, gewild of ongewild, mee met de dynamiek die zich in het ecosysteem afspeelt, met de ontwikkelingen en veranderingen bij andere partijen. Dit vergroot de complexiteit van onze bedrijfsvoering. Digitalisering vraagt van managers en bestuurders dat zij zich bewust zijn van de ecosystemen waarin zij opereren. En met de nieuwe verordening rond data en privacy (AVG) is het des te meer de verantwoordelijkheid van de business om te weten in welke systemen de organisatie opereert, waarom we dat doen en welke verantwoordelijkheid we daar in willen of moeten nemen.
Ecosysteem is niet zomaar een modewoord, het staat voor horizontaal denken, over de grenzen van de eigen organisatie heen. Jan Rotmans, goeroe van de transitie naar een duurzame wereld, noemt dit kantelen. In het kwaliteitsdenken van de vorige eeuw spraken we van volwassenheid op niveau 4 en 5, een niveau dat alleen was weggelegd voor een zeer beperkt aantal bedrijven met hoogstaande expertise, zoals de NASA. Volwassenheidsniveau 4 (klantgericht opereren) en 5 (over de grenzen van de organisatie heen samenwerken) is de nieuwe norm. Onbereikbaar? Dat valt te bezien. Over de manier van werken en de principes die het succes bepalen gaat blog 2 in deze serie.
Meer weten?
VKA heeft ruime ervaring in vraagstukken zoals deze. Neem daarom contact met ons op met jouw vragen over regievoering, ecosystemen of andere digitale uitdagingen.